Altzako ahozko historiak

Gabon kantuak abesten ari den familia. Marrazkia tamaina handian deskargatu. Gabon garaia familia eta gertuko jendearekin pasatzeko ohitura dugu, eta hori aspaldidanik egiten da, leku askotan. Altzan ere, ohitura handia zegoen Gabonak ospatzeko. 60. hamarkadan, Altzako etxebizitza asko kanpoaldeko korridore batzuekin konektatuta zeuden (Santa Barbara eta Erroteta ingurukoen tankeran), eta, kontatu digutenez, bizilagunek Gabon egunean ateak irekita uzten zituzten bizikideen etxeetako gabon kantak entzun eta beraiekin batera kantatzeko, nahiz eta bakoitza bere etxean egon. Gainera, ateak irekita zeudenez, bata bestearen etxera joan zitekeen Gabonak zoriontzeko eta elkarrekin kontakizunak, kantak edo janaria partekatzeko. Musika-tresnaren bat zuten familiek egun horretan kalera ateratzen eta, musika joz, Gabonetako abestiei erritmoa jartzen zieten. Musika-tresnarik ez bazuten, edozerk balio zuen zarata ateratzeko: kristalezko botila konkordunak, lapikoak eta abar.   A...

Immigranteak Herrerara iristen. Marrazkia tamaina handian deskargatu Altzan, beste leku askotan bezala, migrazio mugimenduak egon dira historian zehar, bai Altzako jendea beste leku batzuetara joan delako eta baita ere beste leku batzuetako jendea etorri delako hona. Altzako ekonomiaren oinarria urte luzez baserria izan denez, familia ugaritu ahala beste bizibide batzuk bilatu behar izaten zituzten baserritik kanpo: beste baserri batzuetan bilatzen zuten lana, edo zerbitzari zihoazen, edo fraide edo moja sartzen ziren, edo Ameriketara zihoazen... Arrazoi politikoengatik ere joan behar izan dute: karlistadetan (Altzan garrantzi handia izan zuten guda hauek), gerra zibilean, frankismoan... garai hauetan jendeak bere bizitokia utzi eta urrundu behar izan zuen. Altzatarrekin izan ditugun elkarrizketetan, hainbatetan topatu gara Altzara 60. hamarkadan iritsi zen jendearekin. Garai hartan jende asko eta asko etorri zen, bai Gipuzkoako beste leku batzuetatik eta bai penintsulako lek...

Altzagainiako eskolen ikuspegia (1933). Marrazkia tamaina handian deskargatu Orain dela 80 urte gutxi gorabehera, aitona-amonen garaian, diktadura garaia zen eta horrek eragin handia izan zuen hezkuntzan. Garai hartako eskolak ez ziren gaur egun ezagutzen ditugun bezalakoak. Enciclopedia izeneko liburu bakar bat zegoen eta bertan biltzen ziren irakasgai ezberdinen oinarrizko ezagutzak. 12 urte bete ondoren ez zen derrigorrezkoa klasera joatea eta adin horretatik aurrera segitzeko aukera zuten ikasleak zorte handikoak ziren. Haurrak 6 edo 7 urterekin hasten ziren eskolara joaten. Altzako eskolak hiru mailatan banatuta zeuden. Lehenengoan batuketa, kenketa, idazketa eta irakurketaren oinarriak ikasten zituzten. Bigarren mailan, berriz, matematika gehiago, geografia, eta historia pixka bat ere ikasten zuten. Azken mailan, hirugarrenean, mutilak lan munduan sartzeko prestatzen zituzten eta neskak, ostera, etxeko zereginak betetzeko, adibidez josten irakasten zieten. Nesk...

Garbera-goia baserria. Marrazkia tamaina handian deskargatu Baserriak ez dira bizilekuak soilik. Berez, landa-inguruko lan-unitate osoak dira eta lurrak, abereak eta etxebizitza bateratzen dituzte. Euskal Herriko eremu geografiko askotan finkatuak zeuden eta Altzan ere, 600 urtez baserri ugari egon dira. Eraikina harriz eta egurrez egina zegoen gehienetan, eta nekazaritza-lurrak eraikinaren inguruan zeudenez, jendeari isolamendu sentsazioa ematen zion, baserri batetik bestera joateko nahikotxo ibili behar izaten zelako. Hori kontatu digute hainbat altzatarrek. Baserriaren eraikinak bi solairu izaten zituen. Behean sukaldea eta ikuilua zeuden eta goian, berriz, logelak eta biltegia. Sukaldea zen leku-rik garrantzitsuena, bertan elkartzen baitziren etxebizi-tzako guztiak familia-bizitza egiteko. Baserrietan normalean familia kide asko bizi ziren, 13 edo 14 pertsona gutxi gorabehera. Bikote baten seme-alabak ezkontzen zirenean, baserrian bertan bizitzen gelditzen ziren,...

Errotetako jaiak (1978). Marrazkia tamaina handian deskargatu Gaur egun oso ohikoa da ordenagailua, telefonoa edo bideojokoak erabiltzea denbora pasatzeko eta jolasteko, baina teknologia hauek azken urteetan garatu dira. Zer egiten zuten Altzako haur eta gazteek, orduan, teknologia hauek ez zeudenean? Jolas gehienak jendeak asmatzen zituen, kaleetan topatzen ziren lagun eta auzokideen artean. Jolas batzuk aspaldikoak ziren baina jolasteko moduak jolaskideen artean adosten zituzten. Askotan ez zen materialik behar jolasteko: ezkutaketan jolastea, lasterketak egitea, inguruak arakatu edo esploratzea, abestea, txaloka eta taldearekin koordinatuz abestiak kantatzea, kilkerrak harrapatzea edo aingirara joatea oso jarduera entretenigarriak ziren. Hauetako jolas batzuk orain ere egiten dira, beharbada zuek ere horretara jolasten zarete batzuetan! Aiton-amonen garaian, asko gustatzen zitzaien udan Altzako errekara joatea bainatzera, gurasoei ezer esan gabe. Arropak zazpi egunez g...

Herrerako garbitokia (1908). Marrazkia tamaina handian deskargatu Etxeetan ura izatea eta arropa arraskan edo garbigailuan garbitzea normaltzat hartzen dugu gaur egun, baina orain dela 80 urte Altzako etxe gehienetan ez zegoen ur korronterik eta garbiketa pertsonala, arropa garbiketa eta janaria prestatzeko edo edateko ura beste leku batzuetatik lortu behar zuten. Altzan hainbat iturri zeuden eta bertan marmitak edo pitxarrak urez bete eta etxeetara eramaten ziren, garbiketa pertsonalerako, janaria prestatzeko, edo edateko ura izateko. Hala ere, arropa garbitzeko adina ur ekartzea oso zaila zen eta ohikoena zen Altzan zeuden garbitokietara joatea, bertan arropa garbitzeko ura izateaz gain, leku handiagoa zegoelako. Garbitokiak, latsarri izena zutenak, ibaiaren ondoan kokatuta zeuden eta garbitzeko prestatutako egiturak ziren. Normalean emakumeak ziren arropa garbitzera joaten zirenak, eta beren etxeko arropaz gain,  emakume batzuek aberatsen arropa ere garbitzen zute...

Baratzeko lanetan, atzean Molinao ikusten delarik (1950). Marrazkia tamaina handian deskargatu . Altzan aspaldidanik lantzen dira lurrak eta gaur egun ere baratza asko gelditzen direla ikus daiteke, nahiz eta lehen zeudenen herena bakarrik izan. Etxetik gertu baratzak egoteari esker, elikagai naturalak errazago ditugu. Iraganean, eguneroko bizitzan jaten ziren produktuak Altzako bertako baratzetan izaten zituzten, hala nola, patatak, babarrunak, tomateak, tipulak, piperrak, letxugak eta abar. Hala ere, baratza gehienak ez ziren norberak kontsumitzeko soilik, asko familien oinarrizko diru sarbide nagusia ziren. Askotan, landatutakoaren emaitza Altza eta inguruko plazetan egiten ziren azoketan saltzen zuten eta batzuetan Donostiako erdialdera ere jaisten ziren San Martineko azokan saltzeko. Prezioak finkoak ziren, jendearen aldarrikapenen ondorioz udalak jartzen zituelako, jendeak oinarrizko elikagaiak ordaindu ahal izateko. Beraz, askotan barazkiak lortzeko egin behar zen...