 |
| Errementeri zaharra. Marrazkia tamaina handian deskargatu. |
XIX. mendean aldaketa handiak gertatu ziren gizartean. Nekazaritzak, artisautzak eta ontzigintzak lehentasuna galdu eta industrializazio masiboa gailendu zen; industria-iraultza deitu zitzaion garai honi. Lege berriak egin eta errepideak, burdinbideak, banketxeak, garraio eta industria berri asko sortu ziren.
Lantegi handi hauek aurrera ateratzeko, esku lan asko behar zuten. Horregatik, inguruetan bizi ziren nekazari eta artisau askok industrian lan egitera pasatzeko erabakia hartu zuten, eta beste askorentzat aukera bakarra izan zen, beste lanik ez zegoelarik.
Garai honek migrazio handiak eragin zituen. Landa-ingurutik hirirako migrazioa oso traumatikoa izan zen jendea askorentzat; nekazaritza-lana ere oso gogorra zen, baina hiriak naturarekin haustea eta kutsadura handiko inguruan bizitzea eragin zien.
Geroago, XX. mendean batez ere, industriarik gabeko urrunagoko beste lurralde batzuetatik ere etortzen hasi ziren asko eta asko, pobrezia gainditu nahian, eta hori talka bikoitza izan zen, landa uzteaz gain, ohitura, hizkuntza, bizimodu, eguraldi desberdineko lekuetara iristen zirelako. 1910ean, Gipuzkoatik kanpo jaiotako populazioa % 16koa zen, eta 1970ean, aldiz, % 35.
Altzatarrek kontatu digutenez, etorri zirenean aurkitu zituzten lan baldintzak ez ziren egokienak: oso ordutegi luzeak, lan gogorrak, soldata eskasa… Industria batzuetan, emakumeek gutxiago kobratzen zuten gizonek baino, jatorriaren arabera ere soldata desberdina zen, edo jabeek edozein unetan erabaki zezaketen soldata txikiagoa ematea, adibidez protestarik eginez gero. Hala ere, bertan lan egiteko prest zeuden hilabetero soldata bat jasoko zutelako eta bizileku berrian egoera berdinean zeuden beste familiekin etxea konpartitzeko dirua iristen zitzaielako.
Hauek dira Altza inguruan pisu handia izan zuten industrietako batzuk: Nerekan, Luzuriaga, Ramón Vizcaíno, Contadores, Herrerako portzelana fabrika, Molinaoko petrolio fabrika, irin fabrika...
Industria hauetako askotan ordutegia oso luzea zen, 8 ordu baino gehiagokoa. Horretaz gain, diru gehixeago irabazteko ordu gehigarriak egiten zituzten edo bi lekutan lan egiten zuten. Horrela, altzatar askok lanean pasatzen zuten egun osoa mantenua irabazi ahal izateko.
Industrian lan egiteari zegokionez, ezberdintasun handiak zeuden gizon eta emakumeen artean. Lantegietan lan egiten zuten emakume gehienak ezkontzerakoan kaleratzen zituzten. Horregatik, familia aurrera ateratzeko dirua behar zuten emakume ezkonduek bestelako lanbideak bilatu behar izaten zituzten, hala nola, emakume eta gizon aberatsen etxe edo arropa garbiketa, dendetan laguntzea, edo etxean jostun lana egitea eta gero lan hori oihalgintza fabrika edo tailerrei edo arropa-dendei saltzea.
Haurrek ere fabriketan lan egiten zuten. Datu zehatz gutxi ditugu, baina adibidez Errenterian (“Manchester txikia” deitzen zitzaion garai hartan, hainbeste fabrika edukitzeagatik), XX. mendearen hasieran, fabriketako langileen % 12 baino gehixeago 16 urtetik beherakoak ziren, neskak eta mutilak, eta bazegoen errosario-fabrika bat zeinetan langileen erdia baino gehiago 16 urtetik beherakoak ziren. Langile haur-gazteei oso gutxi ordaintzen zieten, “aprendiz” kategoria zutelako.
Poliki-poliki, langileak antolatzen joan ziren beren lan baldintzak hobetzeko, hasieran bat-batean eta geroago sindikatuetan antolatuz. Protestak eta grebak egiten zituzten langile bat bidegabeki kaleratzen zutenean, edo istripu larri bat gertatzen zenean, edo soldata igoerak eskatzeko. Haurren lanaren aurkako legeak ezartzen hasi ziren eta 1977az geroztik, gutxienez 16 urte eduki behar dira lan egiten hasteko, haur eta gazteek eskolan urte gehiago pasatzeko.
Iruzkinak
Argitaratu iruzkina